Jumat, 28 November 2008

PEWAYANAGAN BALI

PAKEM PEWAYANGAN
1. Jagi Pacang Ngewayang
Bersihin angga sarira :
1.Ngukup muka antuk asep
Mantra : Ong seri guru jagat papebyonamah swaha
2. Matirta, maketis ping tiga
Mantra : Ong Budha maya pamitr ya namah
Ong Dharma maha tirtha ya namah
Ong Sang Hyang Maha ya namah
3. Nginum ping tiga
Mantra : Ong Brahma Pawaka ya namah
Ong Wisnu amretha ya namah
Ong Iswarednyana ya namah
4. Meraup ping tiga
Mantra : Ong Ciwa hampurna ya namah
Ong Sadha Ciwaparipurna ya namah
Ong Prama Ciwa ksama purna ya namah
5. Masekar, Mantrain sekare rihin
Mantra : Ong Ang Ung Mang Yang patanamah swaha
6. Raris genahang sekare ring duur utawi ring karna
Mantra : Ong muryam
Wus punika Uncaran Gelaran Pemargi
Mantra :
Pakulun Sanghyang Prama Wisesa ngeraksa sabda, Sanghyang Guru Wisesa ngeraksa idep, Wisnu Wijaya ngeraksa Bayu, tan karesya dening satru, Kala kroda punah, sarwa senjata piyak,asing galak manuh, teka sepi sunya, sirep, Jeng Ah. Pukulun Sanghyang Panca Pandawa, umasing akasa, Nakula Sahadwa ring tekepan kalih, Arjuna ring Lontar, Dharmatanaya ring Sastra, Bima ring kelaming lontar, uripa pageh lila Nirwigna Parama Sakti : Ong Ang Mang Ung Ong.
Uwus punika wawu manuju linggih Taksu ngaturang pakeling, ngastawa ring Ida Sanghyang Tiga Wisesa, Sahe Ki Dalang ngaturang sembah, sampun puput raris memargi manuju umah sang ngaturin.

2. Tiba Ring Umah Sang Ngaturin
Tiba ri pamesuan Ki Dalang mandeg saha natabang irung, yan dres angsengan kiwa, suku kiwa tindakang rumuhun, yan dres angsengan tengen suku tengen tindakang rumuhun, yan sama dresnya mahancogan raris rumaku. Ri sampune rauh ring umahnye, saderenge malinggih uncarang mantra : Ong Kama Jaya Wusprapta
2.1 Manuju Genah Ngewayang
Damare kanyitin antuk I katengkong, sampun endih Ki Dalang sareng medal ring damar manuju genah ngewayang.
2.2 Ring Genah Ngewayang
Ki Dalang melinggih ngarepin Kelir, gender raris metabuh ngangge gending Cecek magelut/Sekar Gindot.
Ki Dalang ngukup muka antuk asep, mantra : Ong seri guru jagat pebyonamah swaha. Ngelarang Peranayama. Wus punika ngambil dupa mantra : Ong Dupastra Ya Namah, Ong Agenirudre Jwaline Ya Namah, ngincepang Sanghyang Tigawisesa, Pukulun Sanghyang Tiga Suksma, Sanghyang Guru reka ring hidep, Sangyyng Saraswati ring canteling lidah, Sanghyang Kawiswara ring Wayang ning sabda.
Raris metabuh toya, arak, berem, Mantra : Ih Kaki Sang Buta Mangan Mantra, Nini sang Buta Antera-antera, muang sang Buta Kala Dengen, aturane sesari ning ulun ring Ida Sanghyang Saraswati, sira tinanggupa, ndan ingsun wahane ingsun kasidian ku, poma.
Wus Punika ngaturang segehan, Mantra : Ang, Ang Sanghyang Tiga Wisesa manusa hira angaturaken tadah saji aminta kreta anugeraha sidining mantera, Ang, Ang.
Raris ngantebang Daksina, Mantra : Pukulun Batara Wisnu malingga haneng sesantun, hinggulun kayogianen, betara Guru asung panugerahan, saluiring pinuja dening ulun, purna jati tan pamiruda Ong sidirastu tatastu rastu.
Raris Nguncarang Mantra Tunggal : Ong Ang Ung Mang Suksma yogi prayojanem sudha Ya Namah.
Puput punika tampedang upakara punika, genahang ring langgatan samping ngwayang utawi ring ungkur Ki Dalang taler kangkat genahang.
Pasikepang Ngwayang serana : Lekesan Pangan saking muncuk, Mantra : Pukulun Sanghyang Tunggal, Amasanganaguna Kasemaran, Butha Asih, Leyak Asih, Jadma manusa asih, Dewa Betara Asih, teka patuh ingkup, teka asih, Ung antara, pantara, sarwa asih, manembaha, lila suksma Ya Namah Swaha, Ang, Ah.
Ngusap dada ping tiga, Mantra : Nini Hyang ngasemari, Kaki Hyang ngasemara undangan manusanira kabeh, anon ingsun angringgit, asing anulu teka, nangis, teka rene, teka rene, asih tana pasah sidi swaha ya wong.

3. Dudonan Ngewayang
3.1 Nebah Keropak Ping Tiga
Tetabuhan gender sampun rauh ring pamungkah Ki Dalang raris nebah Keropak ping tiga, mantra pamungkah : Atangi Sanghyang Samirana Angringgit Ya Namah Cwaha.
Raris tekep Kropak genahang ring tengen anggen tatakan wayang sane tengen.
3.2 Ngambil Wayang sane pinih rihin
Wus Punika ambil wayang sane pinih si duur, mantra : Ang Ung Mang Prayojanem lila sudha ya namah. Lanturang ngambil wayang pamurtian, sane patut ring kiwa, miwah ring tengen mangda anut genah ipun, sarwi nyantosang tabuh gender ulungan cepala sane pinih rihin.
3.3 Ulungan cepala pinih rihin
Keletakan cepala ping lima anut ring tabuh gender, raris kasambung antuk keletakan ngereceb, nyelah, mangda tabuh gender ka alit, katinut antuk penyambung kaletakan ngereceb, pinih ungkur, keletakan apisan angsel gender.
3.4 Ngilak Kekayonan
Ki Dalang ngambil wayang kekayonan, agem ring ungkur damar, saha nguncarang mantra : Atangi Sanghyang Jati Swara, Sanghyang amangkurat, duduten wong kabeh, teka resep, purna, teka purna, teka purna. Uwus uncaran punika cepala keletakan ngereceb, wangsit ngangsehan gender. Keletak ring ungkur nyelah tabuh gender nyalit ke ageng, raris kekayonan medal.
Kekayonan munggah tedun kiwa tengen pademapisan, ngambil angsel taler pademapisan, raris melpel kiwa tengen, ngampig kiwa tengen, saha mincerang kiwa tengen, maduluran cepala keletakan ngereceb malih angsel, munggah tedun malih pademapisan, ngampig, kaletakan apisan, angsel pamuput, kaletekan ngereres, Kekayonan ngareres.
Rikala pacang nanceb Kekayonan, keletakan gabah, muwut engsong kekayonan, jantos puput matanceb.
3.5 Ngamedalang Wayang Saking Keropak
Sesampun Kekeyonan metanceb ring tengah-tengah kelir, wayang ring gedogan raris medalang, sane pacang angge nganutin lalampahan, genahang metanceb miring ring kiwa, tengen kekayonan. Sane tan mangge serahang ring I katengkong kiwa kalawan tengen. Sampun telas wayange medal saking keropak.
3.6 Ngabut Wayang sane mebatbat
Wayange sane matanceb miring ambil ngawit padamasiki kiwa kelawan tengen nyantos telas. Ring panelas ngabut Wayang sane metanceb miring punika mangda masarengang ring telas tabuh gender gending selendro punika.
3.7 Ngancit Kekayonan
Ngancit Kekayonan sarengin tabuh gender pangancit. Raris ngilakang, ngampig kiwa tengen puput ngangselang antuk cepala, keletakan apisan nyalitang tabuh gender. Kekayonan raris nyelah, keletakan mgereres, nganutin gending gender.
3.8 Alasarum
Kekayonan raris ngalasarum.
Rahina tatas kemantian umuni meredangga kala sangka ghurnitaan tara, pamuntat ceburin antuk keletakan nganutin tabuh gender pamuntat alasarum, kekayonan raris genahang.
Dharmawangsa :
Gumuruh tekang gubarbala samuha mangkata nguwuh padha asru rumuhun,
Keletakan nganut tanjek pakiring wayang. Keletakan pengalasaruman tetep ring panguwusan gending. Raris wayang Dharmawangsa tancebang ring tengen. Ambil tangan wayange makekalih pinaka nabdabang payas.
Para Ratu sampun Ahyas hasalin, lumampaha hawan ratha parimita.
Arjuna :
Narapati Yudhistira Para muka Bhimasena, Nakula Arjuna saha nara gra lumurug. Arjuna saha nyembah.
Twalen lan Werdah :
Rasa belah tang mahitala penuh wangekrepa, riweg dedet gemerebeg. Tualen ngelantur Werdah saha nyembah,
3.9 Panyacah Parwa
Dadia ta pira pinten gati kunang ikang kala, mijil Sanghyang Sunyantara, kadi gelap tumerasah tumereping rangdu praja menala, gumeteri gatin ikang pretiwi apah bayu teja akasa lintang tranggana muang ikang surya candra. Om Rep ri sekala sahinganing Sanghyang Premana, swasta paripurna tan kacawuhing pangila-ila nguniweh tan sosot sapa wacananira phada bhatara. Mangalaning sembah ring padaning sira Hyang. Mijil Sanghyang Ringgit Yata Molah Cara wetinuduh denira Sanghyang Pramakawi nuni weh Sanghyang Guru Reka. Paran risapretingkah ira apan riwus sampun jangkep pangekan ira Sanghyang Asta Dasa Parwa, ripangiket ira Bhagawan Khresna Dwipayana. Saksana mijil Sanghyang Kwiswara Murthi, tansah amunggel punang tatwa carita.
Caritanan……………………..
…………………………..Samangkana
Keletakan Cepalane ping tiga maka wangsit telah penyacah.
Ring ngawit panyacahe, keletakan apisan-apisan nganutin angsel ucapan.